Blog 5.11.2018
Inspiratieboek voor de stationsomgeving
Inspiratieboek voor de stationsomgeving
Denken vanuit mogelijkheden
Rond het station in Zwolle is fysieke ruimte voor nieuwe bebouwing. Maar tegelijk zijn er belemmeringen door de aanwezige functies, zoals het treinverkeer, een rangeerterrein en potentieel milieubelastende bedrijven. De gemeente liet in 2015 een 
inspiratieboek maken, waarin de kaders vanuit met name geluid en externe veiligheid ruimtelijk zijn vertaald. Er is getoetst hoe reëel de kaders zijn en welke ruimte voor ontwikkeling er met creatieve oplossingen is te vinden.
De spoorzone in Zwolle is een gedroomde locatie voor de bouw van woningen, kantoren en andere functies. Zwolle heeft zich ontwikkeld zich tot het belangrijkste openbaarvervoerknooppunt in Noord-Nederland en per auto is vanuit de spoorzone de snelweg dichtbij. De gemeente heeft diverse ambities voor het gebied. Er zijn infrastructurele wensen, zoals optimale bereikbaarheid voor alle vormen van vervoer. Plus stedenbouwkundige ambities: er moet rond het station een duurzaam, gemengd stedelijk gebied ontstaan, dat aantrekkelijk is, multifunctioneel, toegankelijk en uitnodigt om te ontmoeten.
Beperkingen
Op dit moment beperken met name geluid en externe veiligheid de mogelijkheden voor ontwikkeling. De spoorverbindingen zijn de eerste bron, zowel vanwege rijdende treinen als rangeeractiviteiten. Bij het rangeren spelen zowel geluid als potentiële risico’s een rol. Volgens de Veiligheidsregio IJsselland zijn de risico’s vooral een locomotiefbrand, een ladingbrand, een plasbrand, een explosie (BLEVE) en een giftige wolk. Ook industrielawaai heeft invloed, concreter: de geluidszone rond een groot industrieel bedrijf. Nu dat op deze locatie werkplaatsen heeft ontmanteld, kan de zone echter mogelijk verdwijnen, of in omvang worden beperkt. Daardoor ontstaat (milieu)ruimte.
Maatregelen
Het inspiratiedocument verkent de mogelijkheden om de milieueffecten te verminderen. Daarbij wordt de algemeen gangbare voorkeursvolgorde gehanteerd. Eerst kijken wat er bij de bron mogelijk is (zoals minder lawaaiige activiteiten bij het bedrijf), cq de verleende vergunning in overeenstemming brengen met de werkelijke situatie. Als tweede stap gaat het om de maatregelen die mogelijk zijn tussen de bron en de ontvanger, zoals schermen. En tenslotte: wat kan er bouwkundig worden gedaan om te zorgen dat mensen veilig in het gebied wonen, werken of uitgaan.
Breed palet
Er komt in het inspiratiedocument een grote diversiteit aan denkbare maatregelen aan bod. Zoals de de bouw van hoge gebouwen aan de kant van de geluids- en risicobronnen, zo nodig beschermd door een vliesgevel, of uitgevoerd met een wand zonder ramen. Hoge gebouwen zijn gunstig voor de afscherming van het achterliggende gebied. Wel neemt met deze oplossing het aantal mensen dicht bij de risico/geluidsbron toe. Zorg daarom voor goed afsluitbare ventilatie, die in geval van een calamiteit lange tijd giftige stoffen buiten houdt. Leg de gebruikers van deze gebouwen uit hoe ze moeten handelen bij een calamiteit en zorg voor duidelijke, goed aangegeven vluchtroutes van de bron af. Dan brengen mensen zich intuïtief in veiligheid. Kijk naar het gebruik van gebouwen: huisvest bijvoorbeeld geen ouderen, gehandicapten, kinderen en anderen die zichzelf niet snel in veiligheid kunnen brengen in een gebied met een verhoogd risico.
Calamiteiten
Het boek beschrijft ook het belang om vooraf goed over het bestrijden van calamiteiten na te denken en daar bij het ontwerp rekening mee te houden. Bijvoorbeeld door een groen/blauwe zone langs het spoor vrij te houden met elke tweehonderd meter een toegang voor hulpdiensten en voorzieningen voor voldoende bluswater. En maak draaiboeken op basis van denkbare scenario’s.
Alle betrokkenen
Bij de samenstelling van het boek zijn de organisaties betrokken die grote belangen in het gebied hebben. Daardoor wordt de inhoud breed gedragen. Deze partijen zijn in de eerste plaats de Veiligheidsregio IJsselland. De Veiligheidsregio toetst plannen aan risico’s en de mogelijkheden om de gevolgen van calamiteiten te beperken. De provincie is als vergunningverlener voor het emplacement en het bedrijf Wärtsilä betrokken. De Nederlandse Spoorwegen is als eigenaar van veel grond en gebouwen een belangrijke speler. Verder zit uiteraard de gemeente aan tafel, vanwege haar algemene verantwoordelijkheid in dit gebied.
Beter gesprek
Het inspiratiedocument beschrijft maatregelen en laat zich daarbij voeden door goede voorbeelden elders. De effecten van de maatregelen zijn in verschillende varianten grafisch zichtbaar gemaakt. Het blijkt dat deze ‘vertaling’ van normen naar informatie op kaarten een goed gesprek tussen professionals uit vakgebieden zoals milieu, bouwen en ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigt. En daarmee het creatieve proces stimuleert dat tot goede oplossingen leidt.
