Blog 1.03.2016
Nederlandse oplossing voor internationaal probleem
Chemiepark in Ruhrgebied dicht bij woonwijk
Het plan Ruhrgang heeft de Summerschool Veilig Ontwerp Ruhr gewonnen. In het plan wordt een typische Nederlandse oplossing gekozen voor een internationaal probleem: hoe om te gaan met de het risico van een groot chemiepark dat dicht bij woonbebouwing ligt.
De summerschool werd 24, 25 en 26 februari gehouden in het Ruhrgebied. Initiatiefnemer was het Netwerk Ontwerp Veilige Omgeving . Alet van ’t Eind, trekker van het netwerk, is daarover helder: ‘Externe veiligheid wordt door ontwerpers vaak als een last gezien, terwijl de werkelijkheid laat zien dat het helemaal niet lastig of duur is.’
Dat bleek ook tijdens de summerschool waarbij de komende generatie ruimtelijk ontwerpers en bestuurders werden bijgeschoold. In zes groepen van vier zochten de deelnemers naar oplossingen op de vraag ‘Hoe maken we van het Ruhrgebied de veiligste stedelijke regio van Europa?’ Een schier onmogelijke oplossing die door veel deelnemers werd toegespitst op de bezochte casus: het Chemiepark Marl. Dit 6,5 km2 groot chemisch terrein ligt op steenworpafstand van de woonbebouwing van de gemeente Marl en is er ook sociaal en economisch mee verweven. Zo bezien is het, ook in de Nederlandse context een herkenbare casus.
Gracht als win-win
De winnende groep (bestaande uit Matthijs Boeschoten, Marlieke Janssen, Simon Koetsier en Rani Temmink) koos met Ruhrgang voor een win-win situatie als oplossing. Woonbebouwing die te dicht bij het Chemiepark lag werd fasegewijs gesloopt en in het vrijgekomen gebied werd een gracht gegraven. Deze gracht krijgt een recreatieve bestemming en versterkt zo de lokale economie. Ook krijgt het Chemiepark hierdoor ruimte tot uitbreiding, wat een deel van de aanlegkosten dekt.
De jury (bestaande uit Alet van ’t Eind (netwerk Ontwerp Veilige Omgeving) Frank Bouman (Ministerie van I&W), Alex de Roos (Provincie Zuid Holland), Jan Polivka (TU Dortmund), Marc Schulten (SSR Dortmund) en Markus Schaffrath (Stadt Marl) prezen de integrale oplossing en de positieve impact van de oplossing. Juryvoorzitter Alet van ’t Eind: ‘De winnende groep laat zien dat ze echt oog hebben voor de problemen van verschillende stakeholders en verbinden deze op een hele positieve manier aan elkaar.’
De winnende groep won hiermee een cheque van € 2.000,- , een artikel in het vakblad BT en deelname aan een burgemeestersreis die later dit jaar door het Netwerk Ontwerp Veilige Omgeving wordt gehouden.
Toekomst van Nederland
De 24 deelnemers aan de summerschool waren onder hoge druk bijgespijkerd in zowel de kennis over veilig ontwerp als het Ruhrgebied. Naast de gemeente Marl en het Chemiepark Marl kregen ze lezingen over verleden en toekomst van het Ruhrgebied en de Duitse en Nederlandse benadering van externe veiligheid. De nachten werden gebruikt om te werken aan het antwoord op de gestelde vraag. Jan-Willem Wesselink, hoofdlaborant van het Kennislab voor Urbanisme was onder de indruk van het enthousiasme van de groepen: ‘De meeste groepen hebben tijdens de driedaagse bootcamp in totaal niet meer dan 10 uur geslapen. De rest van de tijd werd er hard gewerkt. Ik heb hier kennis gemaakt met de stedenbouwkundige toekomst van Nederland.’
Freiheit Blijheid
De andere groepen kozen een andere benadering van het probleem. Zo zette Ruhr Sharing (Frank Gorissen, Ynke Hartsema, Geert Kievit en Naomi Milstein) ook in op het evacueren van een veiligheidszone, maar wilde die groep de vrijgekomen ruimte benutten voor het versterken van de chemiegerelateerde economie, waarbij wordt ingezet op nieuwe bedrijven én startups.
De groep Freiheit Blijheid (Suzanne Bleijenberg, Emiel Heinsbroek, Jordy Stamps en Danique Wiertsema) benaderde het probleem vanuit de gemeente Marl dat een echt centrum ontbeert. De groep stelde voor via bottom-up planologie een nieuw centrum te ontwikkelen dat als een magneet kan werken op de bewoners van de gevaarlijke gebieden. De Nederlandse terp werd hierbij als metafoor gebruikt.
Een vergelijkbare aanpak kozen Abi Hemya Jayasuriya Kaliamoorthy, Tibor Rongen, Durk van der Werf en Jorrit Zuidema, die echter niet voor bottom-up maar een meer traditionele planologische aanpak kozen in hun plan om een nieuw centrum te ontwikkelen. In het plan ‘Be Urban’ werd Zaanstad als voorbeeld getoond aan de gemeente Marl.
Een hele andere aanpak kozen de mensen achter het plan Painting Communication, die inzetten op bewustwording door het schilderen van de veiligheidszones op de straten van Marl. Vrijwilig vertrek zal daarvan het gevolg zijn, volgens Rick Arendsen, Malini Klapper, Koen van der Gun en Matthijs Weggemans.
Het project Safe Garden (van Bram Djajadiningrat, Dumain Malumba, Linda Peters en Karin Snel) deed op een bepaalde manier denken aan het winnende ontwerp. Maar hier was niet een gracht, maar een hoog gelegen tuin de scheiding tussen Chemiepark Marl en de stad Marl. Maar een hooggelegen tuin deed de Duitse juryleden teveel denken aan een muur. En daarmee hebben de Duitsers nog steeds slechte associaties. En zo leerden de deelnemers tot in de laatste minuut over cultuurverschillen tussen ontwerpers en veiligheidsmensen, maar ook tussen Nederland en Duitsland.
